Nurt, który wielu osobom wydaje się nowy, swoje początki ma w późnych latach 60tych. W tym czasie Nossrat Peseschkian, zamieszkały w Niemczech psychiatra, neurolog, psychoterapeuta o irańskich korzeniach, zaczął opisywać swoją niezwykle inkluzywną, pełną nadziei wizję człowieka i procesu psychoterapii.
Jako osoba urodzona w Iranie, od 1954 r. zamieszkały w Europie, zauważył, że te same koncepty mają zupełnie inną wartość w różnych kulturach.
Miałem doświadczenie z rodzinami moich kolegów z klasy i nauczyłem się rozumieć ich postawy jako wynikające z ich światopoglądu i konceptów rodzinnych. Później, w czasie mojej specjalizacji lekarskiej, byłem świadkiem podobnych konfrontacji, co pokazało, jak napięta była relacja między stanowiskami psychiatrycznymi, neurologicznymi i psychoterapeutycznymi oraz z jaką gwałtownością zderzali się psychiatrzy i psychoterapeuci. Nauczyłam się, że należy odrzucić te uprzedzenia. Dzięki temu mogłem czuć się komfortowo również na Zachodzie.
Nossrat Peseschkian
Te transkulturowe doświadczenia Peseschkiana stanowiły bazę dla konceptów, które dzisiaj widzimy w modalności jaką jest psychoterapia pozytywna.
PPT jest humanistycznym nurtem psychodynamicznym – z humanistyczną wizją człowieka (tj. ludzie są z natury dobrzy, są zdolni do rozwoju własnych potencjalności) i psychodynamicznym rozumieniem pojawiających się objawów. O psychodynamice PPT należałoby stworzyć osobny artykuł, dlatego nie będę tutaj o tym pisać.
Bardzo ważnym aspektem tego nurtu jest koncept transkulturowości, który oznacza poszukiwanie odpowiedzi na dwa zasadnicze pytania: co wszyscy ludzie mają wspólnego? W czym ludzie różnią się między sobą? W tym rozumieniu, konflikty interpersonalne są opisywane za pomocą konfliktu wartości. Kiedy na przykład jedna osoba w związku bardzo wysoko ceni wartość, jaką jest czystość, dla drugiej zaś nie jest ona ważna, możemy zakładać, że kłótnie o niepozmywane naczynia czy okruchy na stole będą częstsze niż w parze, w której oboje dbają o ten obszar w tym samym stopniu.
Transkulturowość dotyczy więc z jednej strony intuicyjnie rozumianych różnic kulturowych, a z drugiej – na poziomie jednostkowym, różnic i podobieństw w zakresie wartości i w sposobie realizowania potrzeb emocjonalnych.
Filary Psychoterapii Pozytywnej
Psychoterapia pozytywna wg. Peseschkiana ma 3 filary, którymi są model równowagi, konsultacja i nadzieja. Poniżej krótko opiszę każdy z nich:
- Model równowagi – jest konceptem, który zakłada, że każdy człowiek – bez względu na wszelkie różnice indywidualne – funkcjonuje zasadniczo w czterech obszarach: ciała, pracy/osiągnięć, kontaktu oraz przyszłości/duchowości/kreatywności
Nasz sposób bycia w tych obszarach wpływa na nasze poczucie własnej wartości, satysfakcję życiową, zdrowie psychiczne i rozwój zaburzeń.
2. Zasada konsultacji – drugi filar zakłada, że rozwijamy się i zdrowiejemy we współpracy z innymi ludźmi, naszym otoczeniem społecznym. Konflikty i kryzysy są nieodłączną częścią życia – dlatego niezbędne jest nauczenie się jak sobie z nimi radzić; w psychoterapii pozytywnej jednym z najbardziej podstawowych narzędzi jest metoda pięciu kroków rozwiązywania konfliktu.
3. Zasada nadziei – oznacza, że postrzega się człowieka jako jednostkę zdolną do rozwiązania swoich problemów; mieści się to w koncepcie, że trudności mogą być przezwyciężone – pielęgnowanie i rozwijanie nadziei to jeden z najważniejszych celów psychoterapeuty pozytywnego.
Positum
W dobie tzw. “toksycznej pozytywności” słowo “pozytywny” może, paradoksalnie, źle się kojarzyć. Skojarzenie z “patrzeniem przez różowe okulary”, odrealnionym optymizmem, tłumieniem negatywnych uczuć, pomijaniem ograniczeń indywidualnych może się pojawić, kiedy zewsząd atakują nas slogany “wystarczy chcieć”, czy “możesz wszystko”.
W psychoterapii pozytywnej słowo to jednak znaczy coś innego. “Pozytywny” oznacza tyle, co “realny”, z języka łacińskiego positum czyli wszystko, co jest nam dane. Można więc powiedzieć, że w tej modalności patrzymy na wszystko, co osoba ze sobą przynosi, a nie jedynie na zaburzenia i deficyty. Znajdujemy tzw. funkcję objawu. Sprawdzamy jakie ma znaczenie dla konkretnej osoby i jej zaplecza kulturowego. Pomagamy klientom eksplorować swoje wnętrza, traktując je jak dawno nieodwiedzaną jaskinię, o której wiemy, że zawiera mnóstwo pięknych kamieni szlachetnych – niektóre z nich widać już z daleka, inne trzeba wykopać i oszlifować.
Zasoby i potencjał do radzenia sobie z trudnościami możemy znaleźć w każdym człowieku.
Bibliografia:
Positive Psychiatry, Psychotherapy and Psychology – clinical applications Erick Messias, Hamid Peseschkian, Consuelo Cagande; wyd. Springer, 2020