W świecie psychologii od kilku dekad obserwujemy zwrot w kierunku budowania dobrostanu, a nie tylko leczenia zaburzeń. Coraz więcej mówi się o tym, jak wzmacniać zdrowie psychiczne, rozwijać potencjał i czerpać z życia satysfakcję. Dwa nurty, które w tej zmianie pełnią bardzo ważną rolę, to psychologia pozytywna Martina Seligmana i psychoterapia pozytywna Nossrata Peseschkiana. Choć ich nazwy brzmią podobnie, różnią się zarówno podejściem, jak i zastosowaniem. Czym dokładnie? O tym w dzisiejszym wpisie.
Psychologia pozytywna – nauka o szczęściu i spełnieniu
Psychologia pozytywna narodziła się w 1998 roku, kiedy Martin Seligman – ówczesny prezes Amerykańskiego Towarzystwa Psychologicznego (APA) – wezwał do przeniesienia uwagi z naprawiania tego, co „zepsute”, na wzmacnianie tego, co działa.
„Positive psychology is the study of positive emotions, positive character traits, and enabling institutions.”
(Messias et al., 2020, s. xv)
Celem psychologii pozytywnej jest więc badanie czynników, które pozwalają ludziom kwitnąć, niezależnie od tego, czy zmagają się z kryzysem, czy chcą po prostu lepiej wykorzystywać swój potencjał.
Jednym z kluczowych modeli rozwiniętych przez Seligmana jest PERMA, który opisuje pięć filarów dobrostanu:
- P (Positive Emotions) – pozytywne emocje, takie jak radość, wdzięczność czy nadzieja.
- E (Engagement) – zaangażowanie, czyli stan „flow”, gdy robimy coś, co nas pochłania.
- R (Relationships) – budowanie satysfakcjonujących relacji z innymi.
- M (Meaning) – poczucie sensu, angażowanie się w coś większego niż my sami.
- A (Accomplishment) – osiągnięcia, które wzmacniają poczucie skuteczności.
Psychologia pozytywna ma szerokie zastosowanie – od terapii, przez edukację, firmy, aż po zdrowie publiczne. Bazuje na badaniach empirycznych i często korzysta z ćwiczeń takich jak praktykowanie wdzięczności, rozwijanie optymizmu czy kultywowanie mocnych stron charakteru.
Psychoterapia pozytywna – odnalezienie równowagi dzięki zasobom
Choć nazwa może sugerować pokrewieństwo, psychoterapia pozytywna (Positive Psychotherapy, PPT) to konkretna metoda terapeutyczna stworzona przez psychiatrę Nossrata Peseschkiana w Niemczech w latach 70. Jako neuropsychiatra i psychoterapeuta, Peseschkian poszukiwał podejścia, które łączyłoby koncepcje psychodynamiczne z pozytywnym podejściem do człowieka i różnorodnością kulturową.
“Positive psychotherapy is a transcultural psychodynamic approach based on a positive image of human beings and working to restore balance to their lives.”
(Messias et al., 2020, s. xv)
Psychoterapia pozytywna zakłada, że każdy człowiek ma wrodzone zasoby (np. miłość, cierpliwość, zaufanie) oraz zdolność do rozwoju – nawet, jeśli aktualnie przeżywa kryzys czy doświadcza objawów choroby. Symptomy są traktowane jako próba komunikacji i wyraz nierównowagi pomiędzy czterema sferami życia:
- Ciało/Organizacja (aspekt fizyczny),
- Osiągnięcia/Praca (aspekt zawodowy i zadaniowy),
- Kontakty/Relacje (sfera społeczna),
- Przyszłość/Sens życia (wartości duchowe i egzystencjalne).
Proces terapeutyczny w PPT obejmuje pięć etapów, m.in. „akceptację i obserwację”, „werbalizację konfliktów” czy „poszerzanie celów” (Messias et al., 2020, s. xv). Charakterystyczne jest również wykorzystywanie metafor, historii i humoru, co czyni terapię bardziej przystępną i zrozumiałą.
Psychologia pozytywna a psychoterapia pozytywna – kluczowe różnice
Mimo wspólnego celu – wzmacniania dobrostanu – psychologia pozytywna i psychoterapia pozytywna różnią się pod wieloma względami:
| Aspekt | Psychologia pozytywna (Seligman) | Psychoterapia pozytywna (Peseschkian) |
|---|---|---|
| Rodzaj | Nurt naukowy / podejście badawcze | Konkretny model psychoterapii |
| Zastosowanie | Rozwój osobisty, profilaktyka, edukacja, interwencje w różnych obszarach życia | Psychoterapia indywidualna i grupowa, praca z rodziną, interwencje transkulturowe |
| Inspiracje | Psychometria, badania nad dobrostanem, humanizm | Psychodynamika, systemy wartości, podejście transkulturowe |
| Metody | Modele PERMA, ćwiczenia wdzięczności, identyfikacja mocnych stron | Praca z równowagą życiową, konfliktami, przypowieściami i zasobami pacjenta |
| Podejście do objawów | Redukcja cierpienia + budowanie dobrostanu, bez konieczności diagnozy klinicznej | Traktowanie objawów jako sygnału braku równowagi i potencjału zmiany |
| Cel | „Flourishing” – kwitnienie poprzez rozwój pozytywnych emocji i zasobów | Odbudowa równowagi, wykorzystanie potencjału do rozwoju poprzez konflikty i wartości |
Wspólny mianownik – człowiek i jego potencjał
Zarówno psychologia pozytywna, jak i psychoterapia pozytywna odpowiadają na potrzebę holistycznego podejścia do zdrowia psychicznego – gdzie celem nie jest jedynie „brak objawów”, ale poczucie sensu, satysfakcja i rozwój osobisty.
Jak zauważają redaktorzy książki Positive Psychiatry, Psychotherapy and Psychology:
“There is no health without mental health and mental health can be improved through preventive, therapeutic, and rehabilitative interventions to augment positive psychosocial factors.”
(Messias et al., 2020, s. 6)
Choć drogi są różne, obie koncepcje zachęcają do spojrzenia na siebie przez pryzmat mocnych stron, wartości i możliwości – a nie jedynie deficytów.
Podsumowanie
Jeśli szukasz inspiracji do własnego rozwoju, psychologia pozytywna może pomóc Ci odkryć, co sprawia, że kwitniesz – oraz jak budować zdrowie psychiczne na co dzień. Z kolei psychoterapia pozytywna będzie odpowiednia, gdy chcesz głębiej zrozumieć swoje konflikty, odbudować równowagę życiową i wykorzystać zasoby, które już w sobie masz.
Każda z tych dróg prowadzi do jednego – pełniejszego, bardziej świadomego życia.
